Hoe maak je een blokschema?
Ik vind het heerlijk om muziek helemaal uit mijn hoofd te kunnen spelen of zingen. Maar ja, je zult er niet onderuit komen om een keer akkoorden nodig te hebben. En helemaal als je samen wilt spelen met anderen is een ‘partijtje’ (zo noemen we bladmuziek vaak) geen overbodige luxe. Ik krijg regelmatig de vraag van zangleerlingen: hoe kom ik aan bladmuziek? Nou… die kan jij na het lezen van deze blog zelf gaan uitschrijven!
In deze blog vertel ik je over drie soorten van akkoordnotatie.
1. Tekst en akkoorden
De meest gebruikte manier is om op ‘tabs’ of ‘chords’ te googlen van het liedje waar je de akkoorden van wilt hebben. Vaak vind je dan de songtekst met akkoordsymbolen erboven genoteerd.
Als voorbeeld nemen we “I alone’ van Live. Download hier de PDF: I Alone Chords by Live @ Ultimate-Guitar.Com
Dit is een redelijk straight nummer. Als iedereen de song kent kan deze optie voldoende zijn. Maar als je dit op bijvoorbeeld een jamsessie moet begeleiden en je kent het nummer niet, dan zie je niet dat in het refrein akkoorden voorgetrokken (niet op maar vóór de tel) moeten worden. En het is ook niet altijd duidelijk wanneer je nou welk akkoord moet aanslaan als je het nummer niet kent.
De informatie is minimaal. Afhankelijk van de gelegenheid kan bovenstaande manier voldoende zijn.
Overig
- Soms zie je een capo aanduiding. Een bassist of akoestisch pianist heeft daar niet veel aan. Gelukkig kan je op de meeste websites gebruik maken van een transpose functie. Nadeel: de meeste functies werken alleen met kruisen en niet met mollen. Een liedje dat in A# staat is een ramp om te spelen!
- Dubbelcheck altijd de akkoorden: ze kloppen niet altijd of zijn onvolledig.
- Tip: als je dit aan je begeleiders geeft, zorg dan dat de lettergrootte minimaal op 15 staat en check of de akkoorden op de juiste plek boven de tekst staan.
- Voor (bas)gitaristen staan er vaak tabs uitgeschreven: kan soms handig zijn. Soms wordt het er juist onoverzichtelijk door (vooral als je er toch geen gebruik van maakt).
2. Blokschema
Een blokschema gaat niet uit van de tekst, waar akkoorden boven worden geplaats. Dit blokschema gaat uit van het aantal maten van het liedje, die vervolgens worden onderverdeeld in couplet, refrein, bridge, etc. (ieder gedeelte van een liedje krijgt z’n eigen letter, te beginnen met A, B, etc.). Daarnaast kan je in de maten aangeven waar accenten zitten, of een akkoord moet worden voorgetrokken, of er een ‘stop’ komt, wat er herhaald moet worden, etcetera. Werken met een blokschema is daarom vaak duidelijker dan werken met alleen tekst en akkoorden. Je kunt er meer informatie in kwijt.
Hoe maak je een blokschema?
- Stel de vorm en het aantal maten van het liedje vast: intro, couplet 1, refrein, bridge, etc.
- Als er meerdere akkoorden in één maat vallen is het overzichtelijk om in de notenbalk schuine strepen te plaatsen zodat je kunt zien op welke tel welk akkoord valt.
- De akkoorden staan boven de notenbalk, in de balk staan ritmische aanduidingen.
- Aanwijzingen over de instrumentatie (bijv. alleen drums), staan onder of in de notenbalk.
Laten we eens kijken naar het blokschema van Chasing Pavements van Adele. Download hier de PDF: chasingpavementsblog
- In één oogopslag zie je de maatsoort en het tempo. Het was eigenlijk nog vollediger geweest als de toonsoort was aangegeven (aan het begin van de notenbalk noteer je het aantal mollen of kruisen).
- In het intro en het refrein komt er een tweekwartsmaat voorbij. Die had je niet gespeeld als alleen maar songtekst met akkoorden voor je neus had gehad.
- Aan het eind van het B-tje (refrein) zie je een herhalingsteken, je weet dan precies waar je weer naar toe moet.
- In de drie laatste maten in het refrein vindt er een decrescendo plaats.
Overig
- Nadeel aan zo’n eenvoudig blokschema is dat er geen tekst en melodie te lezen is. Lastig als je de weg kwijt raakt. Je kunt eventueel per onderdeel de eerste woorden van het liedje noteren als houvast.
- Zo’n blokschema is eigenlijk alleen maar bruikbaar voor instrumentalisten. Een zanger(es) zal er snel de songtekst bij pakken!
3. Lead sheet
Bij een lead sheet lees je nog meer informatie dan in een standaard blokschema. We gebruiken hier ‘Get here’ als voorbeeld. Download hier de PDF: Get here blog
- Je ziet in een oogopslag de toonsoort, de maatsoort en een indicatie van het tempo
- De melodie van het intro is uitgeschreven voor de pianist
- De melodie van het liedje is uitgeschreven en de tekst staat eronder
- Dynamiekaanwijzingen staan onder de notenbalk (zie 1e maat van het intro)
- Accenten (4e systeem 1e maat en 1e systeem op pagina twee: 1e en 4e maat)
Overig
- Het nadeel van zo’n lead sheet maken is dat het niet makkelijk is voor beginners. Je moet echt wel wat theoriekennis hebben om zo’n partijtje te schrijven. Onze popschooldocenten kunnen je hier uiteraard bij helpen.
- Je kunt dit met de hand uitschrijven, of gebruik maken van professionele notatiesoftware zoals Sibelius of Finale. Een gratis variant is het open source programma MuseScore.
- Zo’n lead sheet is lekker compact. Je vindt in songbooks vaak volledig uitgeschreven pianopartijen. Zo’n document bestaat snel al vaak uit zeven pagina’s. Handig als je wilt weten wat er precies wordt gespeeld en gezongen. Niet handig als je op het podium staat en je je suf staat te bladeren!
- Wil je niet uitschrijven: er bestaan heel wat (gratis of betaalde) opties online. Partijtjes van populaire songs zijn ook vaak in winkels te vinden. Handig!
Vooral als je serieus met muziek bezig bent (je doet vaak mee aan jamsessies, je zit in een band, hebt plannen voor een muziekopleiding), dan is het aan te raden om hiermee aan de slag te gaan. Het vergt in het begin behoorlijk wat tijd – zoals alles wat je moet leren – maar je zult er enorm veel profijt van hebben! Oefening baart kunst én dus ook goeie partijtjes!
Nieuwsgierig geworden? Onze 15-weekse cursus muziektheorie gaat dieper in op akkoordenleer, solfège en nog veel meer!
Heb jij nog aanvullende tips & tricks? Laat ze hieronder achter!
Denk je dat je collega-muzikanten ook profijt van deze tips kunnen hebben? Deel dit artikel dan met je Facebook vrienden en –fans, Twitter volgers en Google+ circles via de share knoppen hieronder.